ویژگی های عمده نقوش دوره هخامنشی
۱- استفاده از نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی
۲- تقسیم بندی قاب و طراحی حاشیه و متن
۳- نقوش گیاهی رایج شامل درخت سرو، گل ۱۲ پر و گل نیلوفر آبی است .
۴- استفاده از شیوه های انتقال، قرینه سازی انعکاسی در تکثیر نقوش
۵- محدود بودن نقوش گیاهی
۶- ظرافت و دقت در اجرای اثر
تاج شاهنشاهان هخامنشی
شاهنشاهان هخامنشی در مواقع مخصوص از جمله هنگام نشستن بر اورنگ شاهنشاهی و بار دادن بزرگان و فرستادگان کشورهای دیگر و برخی مراسم ملی و مذهبی کلاه زرین بلند و کنگره‌داری بر سر می‌نهادند که برخی از تاریخ نویسان یونانی از زبان پارسیان آنرا «کوداریس»(kydaris) یا «سیداریس» (Cidaris) نامیده اند لیک هرودت و پلوتارخ آن را «تیاره» (Tiara) نوشته‌اند.
از قرائن و آثاری که در نقوش تخت جمشید باز مانده است چنین پیداست که این تاج از ورقه‌های زر ساخته میشده است.
تاج هخامنشی نسبت به کلاه های دیگر بلندتر بوده و لبه بالایی آن مانند ساختمانها و پرستشگاههای آن زمان از ۲۲تا ۲۴ کنگره داشته است. این تاج بی‌گمان داری آرایشها و زیورهایی بوده و چنان که هزیکیوس در نوشته‌های خود آورده با صفحه‌هایی از زر و گوهر و نگین های رنگین آراسته بوده است، ولی متأسفانه تاکنون، مدرک باستانی برای اثبات این موضوع بدست نیامده است.
تاج زرین شاهنشاهان هخامنشی که با نقوشی بر مبنای تزئینات دوره هخامنشی، آرایش یافته است.
در نقوش تخت جمشید در جاییکه شاهنشاهان را با تاج زرین نمایش داده‌اند در دو سوی نقش تاج، در سنگ، برای نصب روکش زرین، اندکی گودی بوجود آورده‌اند، گاهی نیز در متن برجسته تاج، روزنه‌هایی کنده‌اند تا روکش زرین را با میخهایی که در پشت آن بوده بر روی سنگ نصب نمایند.
تاج هخامنشی نسبت به کلاه های دیگر بلندتر بوده و لبه بالایی آن مانند ساختمانها و پرستشگاههای آن زمان از ۲۲تا ۲۴ کنگره داشته است.
این تاج بی‌گمان داری آرایشها و زیورهایی بوده و چنان که هزیکیوس در نوشته‌های خود آورده با صفحه‌هایی از زر و گوهر و نگین های رنگین آراسته بوده است، ولی متأسفانه تاکنون، مدرک باستانی برای اثبات این موضوع بدست نیامده است.
در نقوش تخت جمشید در جاییکه شاهنشاهان را با تاج زرین نمایش داده‌اند در دو سوی نقش تاج، در سنگ، برای نصب روکش زرین، اندکی گودی بوجود آورده‌اند، گاهی نیز در متن برجسته تاج، روزنه‌هایی کنده‌اند تا روکش زرین را با میخهایی که در پشت آن بوده بر روی سنگ نصب نمایند.
بنا بنوشته تاریخ نویسان، این تاج مخصوص شاهنشاهان بوده و دیگران حق به سر نهادن آن را نداشته‌اند و خود شاهنشاهان نیز تنها در مواقع معین و مخصوصی از آن استفاده می‌کرده‌اند، هم چنین مواردی در نقوش تخت جمشید موجود است که نشان می‌دهد ولیعهدها نیز از این گونه تاج‌ها ـ شاید با اندکی اختلاف ـ استفاده می‌کرده‌اند. مثلاً در چند مورد در تخت جمشید دیده می‌شود که خشایارشا ولیعهد داریوش که هنگام نشستن شاهنشاه بر اورنگ شاهی در پشت سر یا در پهلوی راست می‌ایستاده است، تاجی به مانند تاج شاهنشاه بر سر دارد.
گذشته از گواهی نقوش تخت جمشید بر بودن چنین تاجی در دوره هخامنشیان، برای اثبات این موضوع خوشبختانه مدرک دیگری نیز از همان زمان وجود دارد که اینک در موزه ایران باستان محفوظ است و آن تندیسه (مجسمه) سر یک شاهنشاه جوان هخامنشی است که از سنگ لاجورد تراشیده شده و تاج کنگره‌داری بر سر دارد و چنانکه برخی نوشته‌اند شاید تندیس جوانی خشایارشاست.
خصوصیات تاج ـ از بلندی و شماره کنگره‌ها ـ در این تندیسه کاملاً هویداست ولی آرایشهای دیگری بر روی آن دیده نمی‌شود و می‌توان گمان برد که در این تندیسه تاج دارای روکش زرینی بوده و آرایشها بر روی آن انجام گرفته بوده است.
تاج شاهنشاهان هخامنشی دارای ارج ویژه‌یی بوده، در دربار از بزرگان کشور برای نگاهداری و پاسداری آن نگهبان ویژه‌یی برگزیده میشده است و منصب«کلاهداری» شاهنشاهان یکی از منصبهای بزرگ بشمار می‌رفته است، چنانکه هرودوت در کتاب خود«کلاهداری» را یک منصب بالایی نام برده می نویسد:
«پر کزاسب» شغل کلاهداری شاه را، که در ایران افتخار کمی نیست، داشت.
کلاه راسته
نوع دیگری از کلاه شاهنشاهان هخامنشی، کلاهی بوده بلند و ساده که گردی لبه بالائی آن اندکی از گردی لبه پائینی بزرگتر بوده، از اینرو طاق آن در دورادور کلاه، اندکی از دیواره‌اش بیرون میزده است. این کلاه از نمد ساخته میشده و بنا به اشاره هزیکیوس (Hesychius) با مواد صمغی و معطر آغشته شده، با زر و گوهر آرایش می‌یافته است.
اینگونه کلاه را تاریخ نویسان یونانی با ترجمه تحت اللفظ «کلاه راسته» یا «تیار راسته» نامیده‌اند و شکل و بلندی آن تقریباً مانند تاج زرین هخامنشی بوده، با این تفاوت که این یکی در بالا کنگره‌یی نداشته است.
از این کلاه نیز در مواقع رسمی استفاده میشده و جنبه تشریفاتی داشته است، چنانکه در سنگ نگاره‌های درگاهی‌های تالار صد ستون نشان داده‌اند، شاهنشاه در حالیکه بر تخت پادشاهی نشسته و برای احترام مگس پرانی بر بالای سرش گرفته شده است، از همین کلاه راسته بر سر دارد و چون در این نقش و ماننده‌های آن، اثری از گودی و یا جای کوبیدن میخ دیده نمی‌شود، از اینرو گمان نصب روکش زرین نیز نمیرود.
کتزیاس در مورد کلاه راسته می نویسد: «فقط شاه حق داشت که تیار راست بر سر گذارد ولی اردشیر دوم، داریوش پسر و ولیعهدش را از این قاعده مستثنی داشت» .
پلو تارخ نیز در این مورد می نویسد: «اردشیر پسر خود داریوش را که این زمان ۲۵ ساله بود به ولیعهدی برگزیده به او اجازه داد که «کلاه راسته» چنانکه خود ایشان می نامند ـ بر سر گذارد» و باز در جای دیگر مینویسد: «تری بازوس آتش بر روی آتش داریوش جوان افزوده همیشه او را تحریک کرده می‌گفت: این چه کلاه راسته به سر گذاردن است که هرگز در کارها با شما شوری نمی‌شود».
ولی بر خلاف نوشته‌های این تاریخ نویسان، مواردی در نقوش تخت جمشید به چشم میخورد که مدلل میدارد، این استثنا تنها شامل حال داریوش پسر اردشیر دوم نبوده، سایر ولیعهدها از جمله خشایارشا نیز، از این رسم و قاعده مستثنی بوده، کلاه راسته بر سر می‌نهاده‌اند.
دیهیم که یونانیان آنرا «دیادما»۲ نوشته‌اند عبارت بوده از نوار یا حلقه‌یی زرین، تقریباً به بلندی چهار و پنج سانتیمتر، با آرایش برگها و گلهای زرین که برای جلوگیری از ریختن موها به چهره و پیشانی، یا بعنوان نشانه پیروزی و افتخار، شاهان و شاهزادگان و سرداران بزرگ بر سر می‌گذاشته‌اند.
داریوش بزرگ با کلاه راسته و روبان. از روی سکه هخامنشی موزه بریتانیا که چندین برابر بزرگ شده است.
این رسم از روزگاران بسیار باستان در ایران و یونان معمول بوده، حتی در ایران پس از اسلام نیز نشانه‌هایی از رواج این رسم سراغ داریم که در جای خود گفته خواهد شد.
در آثار و نقوش دوره هخامنشی ـ به جز چند مورد و وضع دقیق و دیهیم های آن زمان نمونه‌یی در دست نیست ولی بیشتر تاریخ نویسان در نوشته های خود بارها از دیهیم های زمان هخامنشیان گفتگو کرده‌اند.
هرودوت در کتاب خود در مورد گذشتن لشگر خشایارشاه از هلس پونت (بو غاز داردانل) مینویسد: «… . مقدم بر همه عابرین ده هزار نفر پارسی بودند که بالتمام دیهیم‌هایی بر سر داشتند، از عقب آنها لشگری مرکب از مردمان مختلف عبور کرد. اینها روز اول گذشتند، روز دیگر اول سوارها و جنگیهایی گذشتند که نیزه‌ها شان را پایین گرفته بودند، افراد این قسمت هم دیهیم بر سر داشتند…»
جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.
همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.
